Οι ευρωπαϊκοί σιδηρόδρομοι υπήρξαν επί μακρόν εργαλεία του κράτους. «Μη χτίζετε άλλα οχυρά, χτίστε σιδηροδρόμους», έλεγε ο Πρώσος στρατηγός Χέλμουτ φον Μόλτκε. Όμως, ακόμα και στη σημερινή εποχή της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης (για την οποία η Ευρωπαϊκή Ενωση πρόσφατα τιμήθηκε με το Νομπέλ Ειρήνης), η ποικιλία των συστημάτων ηλεκτροδότησης και σηματοδότησης και οι κανόνες προστασίας ευνοούμενων παρόχων τούς κάνουν ένα περίπλοκο και αναποτελεσματικό ψηφιδωτό.
Η κοινή αγορά, το μεγαλύτερο επίτευγμα της Ε.Ε., γιορτάζει τα 20 χρόνια της. Υποτίθεται πως είναι ζώνη ελεύθερης διακίνησης αγαθών, υπηρεσιών, ανθρώπων και κεφαλαίων. Έχει προωθήσει το εμπόριο και την παραγωγικότητα. Μέρος της γερμανικής επιτυχίας οφείλεται στη μεταφορά της βιομηχανικής παραγωγής σε φθηνότερους τόπους της κεντρικής και ανατολικής Ευρώπης. Μια ματιά, ωστόσο, στην υποδομή της κοινής αγοράς καταδεικνύει δύο πράγματα. Είναι κατακερματισμένη, με ελάχιστες χώρες να δίνουν προτεραιότητα στα διασυνοριακά δίκτυα.Και για την ολοκλήρωση του συστήματος απαιτείται η δύσκολη άρση φυσικών και ρυθμιστικών φραγμών.
Έτσι, ένα τρένο που μεταφέρει αυτοκίνητα της Volvo από τη Σουηδία στην Ιταλία πρέπει νααλλάξει συρμούς και πληρώματα 3-4 φορές. Μπορεί να καθυστερήσει σε συμφόρηση στη Γερμανία και την Αυστρία. Πριν μπει στην Ιταλία από τη Διάβαση Μπρένερ, το πλήρωμα πρέπει να σταματήσει και να ανάψει τα προειδοποιητικά φώτα. Οι επιβατικοί συρμοί της υπερταχείας Thalys πρέπει να κινούνται ταχύτατα μεταξύ Παρισιού, Άμστερνταμ και Kολωνίας. Όμως, σε κάποια παλαιότερα σημεία της γραμμής στη Γερμανία, σχεδόν έρπουν. Πώς να προωθήσεις τον ανταγωνισμό και να απομακρύνεις από τους δρόμους τα φορτία, όταν τα νέα μοντέλα συρμών πρέπει να λαμβάνουν πιστοποίηση χωριστά σε κάθε χώρα;
Προβλήματα υπάρχουν και στις θαλάσσιες μεταφορές. Τα σύνορα της κοινής αγοράς δεν εκτείνονται στη θάλασσα, επομένως ένα σκάφος που πλέει από ένα λιμάνι της Ε.Ε. σε άλλο πρέπει κάθε φορά να υποβάλλεται σε όλες τις τελωνειακές διατυπώσεις.
Σε καλύτερη κατάσταση είναι οι εναέριες μεταφορές. Η αγορά έχει απελευθερωθεί, προωθούνται οι χαμηλού κόστους αερομεταφορείς και η πιστοποίηση των αεροσκαφών γίνεται κεντρικά. Ωστόσο, ο εναέριος έλεγχος διέπεται ακόμα από εθνικά σύνορα. Ο εναέριος χώρος της Ευρώπης είναι μεγέθους Αμερικής, όμως το σύστημα χειρίζεται λιγότερη κίνηση, με σχεδόν διπλάσιο κόστος.
Η βαθύτερη ολοκλήρωση να συνοδευθεί από εμβάθυνση της κοινής αγοράς
Οι σύνοδοι κορυφής της Ε.Ε. πάντα εξαίρουν τα οφέλη της κοινής αγοράς. Η τελευταία, στις 18-19 Οκτωβρίου, εστίασε στα «διευρωπαϊκά δίκτυα», όπου η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προτείνει την ανάπτυξη πανευρωπαϊκών διαδρόμων μεταφορών. Αυτά θα τα πληρώσει η Διευκόλυνση «Συνδέοντας την Ευρώπη» (CEF), ύψους 50 δισ. ευρώ. Ωστόσο, η πρόοδος θα είναι αργή. Ελάχιστη πολιτική βούληση υπάρχει για αντιπαράθεση με τα έννομα συμφέροντα και ελάχιστα χρήματα για νέα υποδομή. Η CEF μπορεί να είναι από τους καλύτερους τρόπους εκμετάλλευσης των ευρωπαϊκών κεφαλαίων, όμως ίσως πέσει θύμα των δημοσιονομικών τακτικών της Ε.Ε., όπου η Γαλλία υπεραμύνεται της αγροτικής στήριξης, η Βρετανία της επιστροφής χρημάτων και η κεντρική Ευρώπη της περιφερειακής βοήθειας.
Στις Βρυξέλλες, πάντως, το πρόβλημα δεν είναι πλέον πώς θα προωθηθεί και θα ενισχυθεί η κοινή αγορά, αλλά πώς θα σωθεί. Το ευρώ θα οχύρωνε την κοινή αγορά, θα μείωνε το κόστος συναλλαγών και θα αναιρούσε τον κίνδυνο ανταγωνιστικών υποτιμήσεων. Μπορεί άραγε τώρα να καταστρέψει την κοινή αγορά; Μελέτη του Σεμπαστιάν Ντιλιέν για το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Εξωτερικών Σχέσεων υποστηρίζει ότι η αγορά θα καταστραφεί ανεξαρτήτως του τι θα γίνει.
Η διάλυση του ευρώ μπορεί να οδηγήσει σε ελέγχους κεφαλαίων, εμπορικά σύνορα για να μένουν έξω τα αγαθά και συνοριακούς ελέγχους για να περιορίζονται οι οικονομικοί μετανάστες. Η διάλυση μπορεί να τροφοδοτήσει αντιευρωπαϊκό λαϊκισμό. Ακόμα και ένα ομοσπονδιακό άλμα σε μια τραπεζική ένωση της Ευρωζώνης με κοινά ευρωομόλογα ενέχει κινδύνους για τα μη μέλη του ευρώ, όπως η Βρετανία, που φοβούνται ότι οι «17» θα επιβάλουν κανόνες στους υπόλοιπους.
Οι εντάσεις είναι εμφανείς στις διαπραγματεύσεις για την τραπεζική εποπτεία. Αν η Βρετανία νιώσει υποτιμημένη, μπορεί να επιλέξει ακόμα και να εγκαταλείψει την Ε.Ε.
Υπάρχει και άλλη επιλογή: η βαθύτερη ολοκλήρωση να συνοδευθεί από εμβάθυνση της κοινής αγοράς. Αυτό θα ανανέωνε τις πολιτικές δοσοληψίες μεταξύ των εντός και εκτός ευρώ. Ολες οι ευρωπαϊκές χώρες χρειάζονται κατεπειγόντως ανάπτυξη.
Οι πιο προβληματικές χρειάζονται και καλύτερη πρόσβαση στις γειτονικές αγορές, καθώς και κίνητρο για διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις. Ας προσέξουν να μη χάσουν το τρένο.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου