Συνδικάτα και συλλογικές συμβάσεις εργασίας στη νέα κανονικότητα

Δύο γεγονότα των τελευταίων ημερών αναδεικνύουν το πως αντιλαμβάνεται η νέα κανονικότητα τις συλλογικές συμβάσεις εργασίας. Το πρώτο έχει να κάνει με την υπογραφή από τον πρόεδρο και το γενικό γραμματέα της ΓΣΕΕ Εθνικής Γενικής Συλλογικής Σύμβασης Εργασίας (ΕΓΣΣΕ). Αντιπαρερχόμαστε

τον τρόπο και τη διαδικασία της υπογραφής καθώς και το περιεχόμενο και αναδεικνύουμε το μείζον ζήτημα που είναι ότι για όγδοη χρονιά υπογράφεται μια ΕΓΣΣΕ η οποία δεν καθορίζει το ύψος του κατώτερου μισθού και του κατώτερου ημερομισθίου. Μετά το 2012 η ευθύνη για τον καθορισμό του κατώτερου μισθού έφυγε από τους κοινωνικούς συνομιλητές και πέρασε στα χέρια της κυβέρνησης. 

Το δεύτερο έχει να κάνει με το ότι ο Υπουργός Εργασίας αρνείται την επέκταση της υπογραφείσας κλαδικής συλλογικής σύμβασης εργασίας στο χώρο του επισιτισμού σε όλες τις επιχειρήσεις του κλάδου με συνακόλουθο να μην υπάρχει σύμβαση που να καλύπτει τα μισθολογικά και εργασιακά δικαιώματα των εργαζομένων στον επισιτισμό και στον τουρισμό.

Το μεγάλο πλήγμα που δέχθηκαν οι συλλογικές συμβάσεις από το 2012 και μετά συμπληρώθηκε πρόσφατα με το νόμο 4635/2019 καθώς:

1. Η επέκταση μιας κλαδικής σύμβασης σε όλο τον κλάδο γίνεται μόνο εφ’ όσον συνοδεύεται από τεκμηρίωση των επιπτώσεων της επέκτασης στην ανταγωνιστικότητα και στην απασχόληση, γνώμη του Ανωτάτου Συμβουλίου Εργασίας στο οποίο τα μέρη θα πρέπει να καταθέσουν πόρισμα διαβούλευσης για την αναγκαιότητα της επέκτασης και τις επιπτώσεις στην ανταγωνιστικότητα. Αυτά μαζί με την υποχρέωση οι υπογράφοντες εργοδότες να απασχολούν πάνω από το 50% των εργαζομένων του κλάδου.

2. Αν παρ’ όλ’ αυτά κάποια σύμβαση επεκταθεί στον κλάδο πάλι υπάρχουν δυνατότητες εξαίρεσης επιχειρήσεων από τις εθνικές ή τοπικές κλαδικές και ομοιοεπαγγελματικές συμβάσεις.

3. Δίνεται η δυνατότητα εξαίρεσης από την αρχή της ισχύος της ευνοϊκότερης συλλογικής σύμβασης σε περίπτωση που στον ίδιο μισθωτό ισχύουν δύο είδη συλλογικών συμβάσεων (π.χ. επιχειρησιακή και κλαδική)

4. Η δυνατότητα μονομερούς προσφυγής  στον Οργανισμό Μεσολάβησης και Διαιτησίας (ΟΜΕΔ) δίνεται μόνο σε ειδικές περιπτώσεις. Οι περιπτώσεις αυτές είναι τέτοιες που η δυνατότητα αυτή θα χρησιμοποιηθεί μόνο από την εργοδοσία για χειροτέρευση των όρων εργασίας αφού δίνεται μόνο αν η συλλογική διαφορά αφορά επιχειρήσεις του δημοσίου ή κοινής ωφέλειας ή αν όπως ρητά αναφέρεται η διαπραγμάτευση αποτύχει και η επίλυσή της επιβάλλεται από υπαρκτό λόγο γενικότερου κοινωνικού ή δημοσίου συμφέροντος συνδεόμενο με τη λειτουργία της ελληνικής οικονομίας.

Η συνεχιζόμενη απονεύρωση της ΕΓΣΣΕ, οι πρόσθετες προϋποθέσεις για την επεκτασιμότητα, οι δυνατότητες εξαίρεσης απ’ αυτήν, η δυνατότητα εξαίρεσης από την αρχή της ισχύος της ευνοϊκότερης σύμβασης σε περίπτωση συρροής και τα πρόσθετα προβλήματα στον ΟΜΕΔ σημαίνουν κατάργηση στην πράξη όλων των συλλογικών συμβάσεων εργασίας, απογείωση των ατομικών συμβάσεων και το εργατικό κόστος να παίζει ακόμη μεγαλύτερο ρόλο στο φαύλο κύκλο του ανταγωνισμού.

Η συλλογική διαπραγμάτευση ήταν βασικός παράγοντας συλλογικής διεκδίκησης, συλλογικής δράσης. Στα δέκα τελευταία χρόνια το εργατικό συνδικαλιστικό κίνημα υπέστη σοβαρές ήττες στη συλλογική διαπραγμάτευση, στις εργασιακές σχέσεις, στο ασφαλιστικό σύστημα, στην ελεύθερη συνδικαλιστική δράση. Την ίδια ώρα ιδιωτικοποιήθηκαν μεγάλες επιχειρήσεις στρατηγικής και κοινωνικής σημασίας,  ιδιωτικοποιήθηκαν υποδομές (αεροδρόμια, λιμάνια, μεγάλοι οδικοί άξονες κ.α.) ενώ μορφή λαίλαπας παίρνει πλέον η κατάτμηση επιχειρήσεων, η απόσχιση κλάδων, δραστηριοτήτων και υπηρεσιών. Όλα αυτά έχουν τα δικά τους αρνητικά συνεπακόλουθα στην αύξηση της ανεργίας, στα μισθολογικά, ασφαλιστικά και εργασιακά δικαιώματα. Αν η πορεία αυτή δεν ανασχεθεί η στρατηγική ήττα δεν είναι και πολύ μακριά.

Το οργανωμένο συνδικαλιστικό κίνημα, η πολιτική και κοινωνική Αριστερά θα πρέπει να δράσουν σήμερα. Θα πρέπει να αφήσουν επιμέρους διαφωνίες και σκοπιμότητες, να συντονίσουν το βηματισμό τους, να εμπνεύσουν, να δώσουν ένα ελπιδοφόρο μήνυμα στην κοινωνία και να οργανώσουν κοινωνικούς αγώνες που θα είναι νικηφόροι. Διαφορετικά αύριο θα μαλώνουμε πάνω σε συντρίμμια και αποκαΐδια. 

*Του Γιάννη Δούκα, πρώην μέλους της Εκτελεστικής Επιτροπής της ΓΣΕΕ