Συνδικαλισμός, η ύποπτη περιφρόνηση

 Οι κινητοποιήσεις των εργαζομένων την 6η Απριλίου 2022 το επιβεβαίωσαν για μια ακόμη φορά: Ο συνδικαλισμός μπορεί να «αρρωσταίνει», να πλήττεται κατά τόπους και καιρούς από φαινόμενα διαφθοράς ή κοντόθωρου συντεχνιασμού, αλλά μένει αναγκαίος για την δυναμική έκφραση των

διεκδικήσεων και της αγωνίας των εργαζομένων – ακόμη και των ανέργων. Είναι ένα αγαθό της δημοκρατίας, γι’ αυτό η ολιγαρχία με τις δομές του καπιταλισμού τον καταπολεμά σταθερά.

Τον καταπολέμησε με τη βία. Με τους γκάνγκστερς για παράδειγμα, στην Πόλη των Αγγέλων κατά τη δεκαετία του 1950, όταν εξόντωσαν συνδικαλιστές του Hollywood. H γραφίδα του James Ellroy το έχει περιγράψει συγκλονιστικά στο μυθιστόρημα «Το μεγάλο πουθενά» (1988, The big Nowhere), χρησιμοποιώντας τη μυθοπλασία ως πρόσχημα.

Στην Ελλάδα από την ασφυξία της δικτατορίας περάσαμε στην άνθηση του ’80 και στη συνέχεια στη σταδιακή παρακμή. Η ελληνικού τύπου μεταδημοκρατία (βλ. πχ την Εισαγωγή του Αλ. Κιουπκιολή στο βιβλίο του Colin Crouch Μεταδημοκρατία, Εκκρεμές 2003, σελ.29-33) χαρακτηρίστηκε κατ΄ εξοχήν από την κρίση κλάδων με συνδικαλιστική παράδοση και γενικά από ήττες του συνδικαλισμού. Σκλήρυναν οι κοινωνικές αγκυλώσεις: η οικογενειοκρατία, η γραφειοκρατία, η οικονομική διαφθορά, σαράκια όλα αυτά εσωτερικής υπόσκαψης.

Άλλο που δεν ήθελαν έκτοτε οι κήρυκες και οι οπαδοί του νεοφιλελευθερισμού. Μεγέθυναν τα υπαρκτά ελαττώματα και σκέπασαν κάθε τίμια δράση και φωνή με οχλοβοή αποδοκιμασιών. Ο συνδικαλισμός στον ιδιωτικό χώρο εξασθένησε τελείως, ενώ στο δημόσιο ζωγραφίστηκε σαν άθλια καρικατούρα με το στερεότυπο του «συνδικάλα». Οι αγώνες, ό,τι αντέχει, χάθηκαν στα προφίλ, στις σιωπές και στα στεγανά των κυρίαρχων Μέσων. Αυτά θέλουν να ακουστεί μόνο ένα τελειωτικό ρέκβιεμ.

Τα συνθήματα όμως στα πεζοδρόμια ηχούν ακόμη.

«Μπορείς αλλά όχι μόνος», προτείνουν οι κοινότητες απεξάρτησης και κινητοποιούν. Ο πολίτης μπορεί να αλλάξει τα κοινωνικοπολιτικά πράγματα, αλλά όχι χωρίς συσπειρώσεις και συμπράξεις. Ένας εργάτης, ένας άνεργος πολύ περισσότερο, ένας δημότης μόνος του, πώς να τα βάλουν με το σύστημα; Ο νεοφιλελευθερισμός το γνωρίζει αυτό καλά, γι’ αυτό βασιλεύει εξατομικεύοντας και προτείνοντας μοναχικούς δρόμους. Η σαρδόνια περιφρόνησή του προς το συνδικαλισμό είναι κάτι παραπάνω από ύποπτη.

Η δημοκρατία, αν είναι ουσιαστική κι όχι τυπικό κέλυφος και πρόσχημα, έχει δομικά υποστυλώματα: Αντιπροσώπευση, συμμετοχή, λαϊκή εντολή και λογοδοσία. Η ψήφος ανά τετραετία – πενταετία είναι συνθήκη της αναγκαία αλλά όχι επαρκής. Αν αλλού θα βρισκόταν η κορυφή κι αλλού η βάση, όχι μόνο τα δομικά υποστυλώματα αλλά και κάθε πολιτική και κοινωνική συνοχή θα έλειπαν. Με δυο λόγια: Ο συνδικαλισμός, η εσωκομματική δημοκρατία, η Τοπική Αυτοδιοίκηση, αποτελούν ακριβώς τα αγαθά που διασφαλίζουν τους αναγκαίους διαύλους και τις αρθρώσεις. Που μπορούν να πιέζουν αισθητά, να αποφεύγουν διαμεσολαβήσεις επικοινωνιακών γιγάντων, να συνδιαλέγονται και να ελέγχουν.

Η λαϊκή σοφία για πολλοστή φορά εδώ γίνεται επίλογος: Αν πονάει το κεφάλι δεν το κόβουμε. Καταπολεμούμε τα μειονεκτήματα και τις στρεβλώσεις του συνδικαλισμού, όχι την ύπαρξή του. Κι όποιος πιστεύει ότι σε συνθήκες παγκοσμιοποίησης η επανενδυνάμωση του συνδικαλισμού είναι αδύνατη και ανεπίκαιρη, ας προσέξει την πρόσφατη (1η Απριλίου 2022) ιστορικής σημασίας επιτυχία της Ένωσης Eργαζομένων της Amazon στη Νέα Υόρκη.

Ίσως είναι μια νέα αρχή.

* Ο Νίκος Παρασκευόπουλος είναι ομότιμος καθηγητής ΑΠΘ, πρώην υπουργός Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρώπινων Δικαιωμάτων.