Γιατί τραίνο κι όχι ΚΤΕΛ;

*Μια διαφορετική προσέγγιση απο το peopleandideas.gr

Τί το μαγικό έχουν άραγε τα τραίνα κι έχουν εμπνεύσει τόσα τραγούδια; Τόσα ωραία τραγούδια σ’όλον τον κόσμο;

Αγγλόφωνα ποπ-ροκ κομμάτια είναι γύρω στα χίλια που αναφέρονται στα τραίνα και πολλά από αυτά είναι ευρύτατα γνωστά και δημοφιλή. David Bowie-Station To Station, Bob Marley- Zion train, Ozzy-Crazy Train, Johnny Cash- Down there by the train, και πολλά άλλα. Και βέβαια και όλοι οι άλλοι λαοί έχουν πολλά τραγούδια με θέμα τις αμαξοστοιχίες (Lucio Dalla – Treno, Paolo Conte-Il treno va, Gilbert Becaud- Le train d’amour).

Αλλά, φυσικά, κι εμείς δεν πάμε πίσω. Στο ελληνικό ρεπερτόριο υπάρχουν πάμπολλα τραγούδια που μιλάνε για τραίνα, σταθμούς και βαγόνια. Και σε όλα τα είδη και σε όλες τις εποχές, το μεταφορικό αυτό μέσο φαίνεται πως το προτιμάμε έναντι άλλων, ίσως ακόμα κι από τα καράβια και τα λιμάνια, παρά το ναυτικό μας χαρακτήρα και το θαλασσινό τοπίο μας. Όσο βέβαια για τα λεωφορεία, αστικά, υπεραστικά, ΚΤΕΛ, ΟΑΣΑ, ΟΑΣΘ κ.τ.λ., δεν γίνεται λόγος, ωχριούν μπροστά στα προηγούμενα. Ε, για ταξί (κι αν μου κουραστείς στο δρόμο, θα σε βάλω σε ταξί & κι εν τω μεταξύ δεν υπάρχει δίφραγκο ούτε για ταξί) αγοραία, Ι.Χ. (Ο. Περίδης – Δρομολόγιο) μην το συζητάτε καθόλου. Άντε να ακούσουμε για κανένα φορτηγό (Σαν τρελλό φορτηγό – Γ. Πάριος), καμιά νταλίκα (Με τα φώτα νυσταγμένα – των Νικολόπουλου & Ρασούλη), πού και πού, αλλά λίγα πράγματα.

Το αεροπλάνο δεν τολμώ καν να το αναφέρω. Ένα άχαρο τεχνολογικό επίτευγμα, χωρίς ίχνος ποίησης ή μυστηρίου που απλώς σε μεταφέρει γρήγορα στον προορισμό σου. Το τραίνο (ή και «τρένο») είναι ο απόλυτος βασιλιάς, με το πλοίο να έχει «ένα δυνατό υπουργείο».

Όσοι έχουμε κάνει πολλά, μεγάλα ή μικρότερα ταξίδια με το τραίνο, μπορούμε νομίζω να καταλάβουμε την χάρη του. Την ομορφιά του να σε αποχαιρετά κάποιος στο σταθμό, το υπέροχο και πονεμένο μαζί συναίσθημα του να πιάνεις το χέρι του αγαπημένου σου ή της μαμάς από την πάνω μεριά του παραθύρου του τραίνου και να μην θες να το ξεκολλήσεις καθώς αρχίζει το τσαφ-τσουφ, ή και να αποχαιρετάς εσύ κάποιον δικό σου. Τον ατέλειωτο χαβαλέ της παρέας που ταξιδεύει μαζί για κάποια φοιτητούπολη και την απαίσια μοναξιά που νιώθεις όταν ταξιδεύεις χωρίς συντροφιά και οι συνταξιδιώτες στο κουπέ σου κοιμούνται από την αρχή ως το τέλος του ταξιδιού ή βυθίζονται στο βιβλίο ή τα σταυρόλεξά τους.

Έτσι και οι Έλληνες στιχουργοί, δημιούργησαν ένα σωρό «τραινικά» τραγούδια, εκπέμποντας διάφορα συναισθήματα και βλέποντας το μεταφορικό αυτό μέσο από διάφορες σκοπιές. Από τα πιο κλασικά, Το τραίνο φεύγει στις 8, σε στίχους Μάνου Ελευθερίου, που βασίζεται σε μια ιστορία ενός φίλου του από τον στρατό. Μάλιστα αρχικά δεν μπορούσε να βρεί συνθέτη να του δώσει μουσική και τελικά ο Θεοδωράκης το έκανε ένα από τα πιο γνωστά του, με πολλές εκτελέσεις και μια διασκευή από τους αμερικανούς Walkabouts. Και το Γύριζαν τα τραίνα, από τα πιο ωραία τραγούδια του Γ. Σπανού σε ερμηνεία της Χ. Αλεξίου και στίχους του Λ.Παπαδόπουλου, για το οποίο λέγεται ότι είχε στίχους με έντονο πολιτικό –αντιδικτατορικό περιεχόμενο και λόγω λογοκρισίας έγιναν πιο αισθηματικοί-ρομαντικοί.

Από τις πιο συνήθεις εικόνες είναι αυτή του εραστή ή της αγαπημένης που τους παίρνει το τραίνο μακριά. Σε κάποια τραγούδια υπάρχει η ελπίδα της επιστροφής, στα περισσότερα όμως η διαδρομή είναι “one way” και ο χωρισμός οριστικός. Ένας μένει «μπουκάλα» στο σταθμό κι ο άλλος φεύγει για ταξιδάκι και μην τον είδατε… ( Πάει έφυγε το τραίνο - Μάνου Χατζηδάκι, Το τρένο – Αννα Βίσση). Καμιά φορά, όπως στο Ο Νυχτερινός Σταθμάρχης(Μπιθικώτση-Βίρβου) που τραγουδούσαν ντουέτο οι Βούλα Γκίκα και Λουίζα Γαϊτη, οι πονεμένες καρδιές έπαιρναν το τραίνο κι έφευγαν μακριά να μην βλέπουν και να μην ακούνε.

Ή, σαν επιβάτες, ταξιδεύουν με προορισμό την αγάπη τους που πολύ συχνά υπηρετεί και τον ελληνικό στρατό (Λιτόχωρο – Άντζελα Δημητρίου).

Κάποιες άλλες φορές, ο πόνος είναι μεγάλος και το τραγούδι κραυγή απόγνωσης για βοήθεια, για κάτι καινούργιο (Τα τραίνα που φύγαν- Β. Μοσχολιού). Υπάρχει βέβαια και η τραγική περίπτωση αυτών που περνούν ώρες ή και μέρες στους σταθμούς, με την μάταιη ελπίδα πως κάποιο τραίνο θα φέρει πίσω τον καλό τους (Κάποιο τραίνο - Δ. Γαλάνη), ή την καλή τους (Το παλιό ρολόι- Γ.Καλατζής), αλλά…Και μην ξεχνάμε και την Ρένα Κουμιώτη που δήλωνε έτοιμη να προβεί σε εξτρεμιστικές ενέργειες προκειμένου να κρατήσει τον καλό της κοντά της «Φωτιά στα τραίνα όλου του κόσμου, θα βάλω…για νά’σαι πάντα εσύ δικός μου». Μα και ο Μητροπάνος που ήξερε ότι ήταν μοιραίο να φύγει μακριά, απαιτούσε από την καλή του να τον εμποδίσει με κάποιον μαγικό τρόπο, στο Κάνε κάτι να χάσω το τραίνο (του Τ. Μουσαφίρη).

Δυστυχώς όμως το τραίνο, εκτός από μεταφορικό μέσο των ερώτων μας, ήταν και απόλυτα συνυφασμένο με την μετανάστευση (κάτι που επίσης συμβαίνει και στο ιταλικό τραγούδι). Με την σκληρή μετανάστευση , στην Γερμανία κυρίως, που ήταν και ο συνηθέστερος προορισμός χιλιάδων φτωχών ελλήνων που αναζητούσαν μια καλύτερη τύχη. Χαρακτηριστικότερο όλων αυτών των τραγουδιών είναι το Μέσα στο τρένο Γερμανίας – Αθηνών, του αγαπημένου τραγουδιστή των μεταναστών μας, Στέλιου Καζαντζίδη (σε στίχους Κ. Βίρβου). Βαρύ λαϊκό, κλείνει μέσα του όλον τον καημό του ξενιτεμένου, όλες του τις σκέψεις, την μαυρίλα, αλλά και τις ελπίδες του.

Σε στίχους και μουσική του Άκη Πάνου είναι και το Στον σταθμό του Μονάχου από τον άλλο μεγάλο λαϊκό, Στράτο Διονυσίου, όπου κάποιος μετανάστης περιγράφει εικόνες από το σιδηροδρομικό σταθμό του Μονάχου, κλαίγοντας ταυτόχρονα τη μοίρα του που τον έστειλε εκεί. Υπάρχουν βέβαια και περιπτώσεις όπου ο καημός της ξενιτειάς συνδυάζεται με τον πόνο της χαμένης αγάπης. Όλοι όσοι άφησαν στην πατρίδα και την αγαπημένη τους, η εικόνα της πατρίδας και της κοπελιάς είναι μία (Αχ Μαρία- Μ.Μητσιάς) και η σκέψη τους πάντα εκεί.

Πολλά όμως είναι και τα τραγούδια όπου το τραίνο ή ο σταθμός χρησιμοποιούνται μεταφορικά ή σαν παρομοίωση. Η καρδιά παρομοιάζεται με ταχεία αμαξοστοιχία, η αγάπη με ταξίδι, το «σ’αγαπώ» με εισιστήριο, στο Ταχεία που τραγουδά η Ε. Βιτάλη. Οι παλιές αγάπες είναι διάφοροι σταθμοί κι η τωρινή, ο τελευταίος κι η Μαρινέλλα τραίνο που θέλει να ξεκουραστεί, στο Ο Τελευταίος μου Σταθμός. Κι η ζωή μας η ίδια είναι ένα εξπρές, βαγόνια και σταθμοί οι πράξεις μας στο Εξπρές που έλεγε η Β.Μοσχολιού. Εδώ θα συναντήσουμε και πολλά ελληνικά ροκ κομμάτια που βρίσκουν το τραίνο αφορμή για να τραγουδήσουν την ζωή τους, τα όνειρά τους (που τα κουβαλά το τρένο), τις δυσκολίες τους.Το τρένο –Κωνσταντίνος Β., Το τραίνο-Τρύπες, Το τραίνο-Ν. Πορτοκάλογλου, Τραίνο Φάντασμα-Ξύλινα Σπαθιά, Τρένο-Τζίμης Πανούσης.

Ενδεικτικά ανέφερα μερικά τραγούδια, άλλα με το όνομα του ερμηνευτή, άλλα με το όνομα των δημιουργών (ανάλογα πώς μας είναι γνωστά), για να δείξω το πλήθος των ελληνικών τραγουδιών και κυρίως την μαγεία που μας προκαλεί, αυτό το παλιομοδίτικο και παρωχημένο (στην χώρα μας τουλάχιστον που δεν διαθέτουμε TGV) μεταφορικό μέσο. Όσο λίγο κι αν το χρησιμοποιούμε, στην ψυχή μας όμως το τραίνο σημαίνει ταξίδι μακρινό, αποχωρισμό, διαδρομή και ,όπως φαίνεται, βγάζει από μέσα μας μια μοναδική ποίηση.