Τα σωματεία σήμερα: πώς μπορεί να (ξανα)κερδηθεί η εμπιστοσύνη των εργαζομένων;

Οι σημερινές προκλήσεις για τα σωματεία ήταν το θέμα του δεύτερου σεμιναρίου συνδικαλιστικής επιμόρφωσης το οποίο διοργανώθηκε από την ιστοσελίδα «Εργασία Σήμερα»

«Και γιατί να σε εμπιστευθώ, ποια ήταν η τελευταία φορά που δούλεψες

σε συνεργείο καθαριότητας;»: Αυτή η (σε ελεύθερη απόδοση) ερώτηση της μετανάστριας καθαρίστριας Ρόζα (Elpidia Carrillo) στον Σαμ (Adrien Brody), συνδικαλιστή, στη χαρακτηριστική σκηνή του «Ψωμί και Τριαντάφυλλα», η οποία προβλήθηκε κατά τη διάρκεια του δεύτερου σεμιναρίου της ιστοσελίδας «Εργασία Σήμερα», αποτελεί το μείζον ερώτημα για τον οργανωμένο συνδικαλισμό (εδώ το δημοσίευμα για το πρώτο σεμινάριο).

Πώς, με άλλα λόγια, η συλλογική δράση και διεκδίκηση θα γίνει ξανά ελκυστική για τον κόσμο της Εργασίας, σε μία εποχή κατά την οποία, αφενός η λέξη συνδικαλισμός έχει γίνει απωθητική, ιδιαίτερα για τους νέους ανθρώπους και, αφετέρου, η επί δεκαετίες ιδεολογική ηγεμονία του νεοφιλελευθερισμού έχει καταστήσει τον «ατομικό δρόμο» ως τη μόνη ορατή οδό για τον/την εργαζόμενο/η. 

Τα ζητήματα στους χώρους δουλειάς, όπως υπενθύμισε ο Ισίδωρος Γοίλιας, Γενικός Γραμματέας του Συλλόγου Εργαζομένων στις Υπηρεσίες της Τράπεζας Πειραιώς, είναι γνωστά σε όλους/ες: χαμηλοί μισθοί, εργασιακή ανασφάλεια, απλήρωτες υπερωρίες, εργασιακός εκφοβισμός, μη εφαρμογή των κανόνων για την Υγεία και την Ασφάλεια των εργαζομένων και πολλά ακόμα.

Τα εμπόδια για την επαφή του εργαζόμενου με τα σωματεία (απαξιωμένα στη συνείδηση των περισσότερων Ελλήνων, όπως τουλάχιστον είχε δείξει μία έρευνα της VPRC, για λογαριασμό της ΓΣΕΕ, τον Φεβρουάριο του 2010), επίσης χιλιοειπωμένα: οι συνδικαλιστές θεωρούνται (ή είναι) «ξεπουλημένοι», εργοδοτικοί, κομματικά καθοδηγούμενοι, αναποτελεσματικοί, συντεχνιακά προσανατολισμένοι και οι εργαζόμενοι επιλέγουν, ελλείψει συλλογικής/ταξικής συνείδησης είτε τη λογική της ανάθεσης, είτε, ακόμα χειρότερα, την πλήρη απουσία συλλογικής δράσης, ώστε να μην στοχοποιηθούν και βρεθούν εκτός αγοράς εργασίας. «Δεν θέλω να μπω στη μαύρη λίστα», αναφέρει χαρακτηριστικά η Ρόζα, στην προαναφερθείσα κινηματογραφική σκηνή...

«Τι θα κάνει ξανά αποτελεσματικά τα σωματεία»; Όπως επισήμανε ο Κώστας Κεχαγιόγλου, Γενικός Γραμματέας της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Θεάματος Ακροάματος, στην ίδια αυτή έρευνα της VPRC, το 77% των ερωτηθέντων απάντησε ότι «χρειάζεται τα συνδικάτα» (!): ναι, παρά την απαξίωση, παρά την πολύ μικρή συνδικαλιστική πυκνότητα, ειδικά στον ιδιωτικό τομέα, οι εργατικές διεκδικήσεις διατηρούν τον δικό τους, ξεχωριστό (και ιστορικά εξηγήσιμο) χώρο στο συλλογικό υποσυνείδητο. 

Σε μία περίοδο που οι συλλογικές διαπραγματεύσεις ξαναμπαίνουν στην ημερήσια διάταξη, που οι τεχνολογικές εξελίξεις βάζουν νέα ερωτήματα (τι θα γίνει, για παράδειγμα, με όσους εργάζονται εξ’ αποστάσεως και άλλες παρόμοιες κατηγορίες), που η συλλογικότητα επέστρεψε ως αξία (και ανάγκη) λόγω της πολυετούς κρίσης, τα σωματεία, από την πλευρά τους, χρειάζονται εργαλεία ώστε να παίξουν το ρόλο που τους αντιστοιχεί.

Οι διοργανωτές του εν λόγω σεμιναρίου, χρησιμοποιώντας, μεταξύ άλλων, μία βιωματική άσκηση, σκιαγράφησαν στη συνέχεια το «προφίλ» του συνδικαλιστή που θα φέρει σε πέρας, ως ένας άλλος «ήρωας» του Κεν Λόουτς, το δύσκολο αλλά απαραίτητο καθήκον της (επανα)προσέγγισης με τον εργαζόμενο στον χώρο δουλειάς.

Ανιδιοτέλεια, ήθος, γείωση και καθημερινή επαφή με τον χώρο δουλειάς (σε αντίθεση με το στερεότυπο του «γραφειοκράτη συνδικαλιστή»), μαχητικότητα, πολιτική συγκρότηση αλλά όχι αυστηρή κομματική εξάρτηση (δηλαδή εργαλειοποίηση των συνδικάτων προκειμένου να εξυπηρετηθεί η κομματική στόχευση), πίστη στη συλλογικότητα και τη σύνθεση απόψεων: οι συμμετέχοντες στο σεμινάριο έδωσαν απαντήσεις για τα χαρακτηριστικά που θα κάνουν σήμερα έναν συνδικαλιστή αποτελεσματικό για τα συμφέροντα των συναδέλφων του.

Έτσι, όπως ακριβώς και στην εμβληματική για την εκμετάλλευση της εργατικής τάξης ταινία, υπάρχει ελπίδα αλλά και τρόποι για μία διαφορετική σχέση των εργαζόμενων με τα συνδικάτα. Τη χρειαζόμαστε όλοι/ες!